HELIOS

Yannick · Site Admin Geregistreerd op: 15 Apr 2008 Berichten: 16

De plaats van religie in onze hedendaagse maatschappij

De godsdienst is weer volledig terug, maar misschien is ze ook nooit weggeweest. Ze bloeit en past zich aan de silhouetten van de maatschappij perfect aan, of zijn er toch kreukels in de Stof op te merken? Bepaalde films, artikels en maatschappelijk-politieke reacties hebben de vragenmolen aan het draaien gebracht waardoor probleemstellingen als ‘wat is religie, wat is ze vandaag, wat betekent ze op sociaal-politiek vlak en tot wat zou ze eventueel kunnen uitgroeien?’ weer brandend actueel zijn. Alvorens deze bevragingen aan bod te laten zou het wijzer zijn om eerst een verdiepende analyse te maken over het mogelijke ontstaan van (de verschillende vormen) van religie, de reden waarom ze nu nog steeds bestaat en de rol die ze in ons wereldbeeld speelt. Deze inleiding noch het debat hebben als doel aanstootgevend te zijn. Wel is het de bedoeling enkele van deze actuele vragen aan te kaarten en zo inzicht in deze moeilijk te doorgronden materie te krijgen.

Vanaf het ogenblik dat er sprake is van de mens, is er ook sprake van een vorm van religie. Deze vorm kan sterk afwijken van wat we nu onder de term ‘geloof’ klasseren, maar is er toch – rechtstreeks of onrechtstreeks – mee verbonden. Archeologen geloven dat de grotschilderingen van onze oer-voorouders werden gebruikt bij sjamanistische rituelen waarbij het dier waarop jacht werd gedaan ritueel werd verwond. Dit als doel om het dier in kwestie tijdens de jacht ook daadwerkelijk te kunnen doden. Men schreef deze schilderingen dus bovennatuurlijke en voorspellende krachten toe.

Bij het ontstaan van de eerste sedentaire maatschappijen evolueerde dit sjamanisme tot een vorm van geloof dat meer en meer ging lijken om de vormen die wij nu nog steeds kennen. Vele natuurverschijnselen zoals donder en bliksem maar ook vruchtbaarheid (zowel wat de landbouw als wat de voortplanting betreft), leven en dood werden verklaard aan de hand van het bestaan van een of meerdere hogere entiteiten die dit alles in handen had(den). Van dan af valt er een onderscheid te maken tussen monotheïstisch godsdiensten zoals het Christendom en de Islam en polytheïstisch religies zoals de natuurgodsdiensten en de Grieks-Romeinse godsdiensttraditie. Er is enkel sprake van een godsdienst wanneer het een monotheïstisch religie betreft. Niet elk geloof draait daarentegen rond (een) god(en). Er zijn ook religies die geen godheid kennen.

Vaak wordt het ontstaan van geloof verklaard door te beweren dat de mens – als denkend wezen – bepaalde vragen onbeantwoord zag: waarom leven we? Wat is het doel van ons bestaan? Wat is de dood en wat na de dood?,... De religie biedt daarin antwoord en schenkt vele gelovigen weer hoop in het bestaan en een houvast in een wereld die hun denkvermogen overstijgt. Men zou dus kunnen denken dat religie ontstaan is naar aanleiding van de angst van het niet-kunnen-vatten van bepaalde bestaanselementen, al kan deze bewering door sommigen wat te speculatief bevonden worden.

Wat religie nu precies inhoudt, valt moeilijk te definiëren. Het heeft betrekking tot een bepaalde manier van leven en een geloof in bepaalde voorgeschreven normen en andere religieuze elementen. Een bepaalde vorm van geloofsbelijdenis kan heel verschillend zijn van een andere, hoewel deze twee vormen onder een zelfde religieuze noemer worden geplaatst. Zo kan men als Christen al dan niet geloven in het vagevuur of al dan niet aan iconenverering doen.

Men kan stellen dat er pas sprake is van religie wanneer mensen de normen en regels die het voorschrijft opvolgen. Zonder gelovigen zou er dus geen religie (meer) zijn. Indien men daarentegen een god aanziet als Schepper van de wereld, dan is die niet afhankelijk van de mens die dan zijn eigen creatie is. Het is hier niet de bedoeling het bestaan van (een) god(den) te betwisten, maar ons af te vragen waarom geloof bestaat, wat de voor- en nadelen ervan zijn en wat de invloed van geloof is op de (niet-)gelovige met betrekking tot zichzelf, zijn omgeving en de rest van de maatschappij / wereldbevolking.

Om van een filosofie te kunnen spreken als zijnde een religie moet deze levenswijze nagevolgd worden door een groep of menigte die de voorgeschreven waarden, normen en regels die deze levenswijze voorschrijven ook daadwerkelijk gaan (trachten te)volgen. Deze voorschriften worden meestal opgesteld door een leidinggevend persoon dat deze macht toegeschreven kreeg of zichzelf toeschreef. Vaak lopen deze voorschriften dan ook parallel met de heilige geschriften van deze religie. Maar zoals dat vaak gaat met hoogstaande functies ligt ook hier het gevaar in het feit dat de macht die aan deze functie verbonden is, misbruikt kan worden. Natuurlijk is het ook mogelijk voor een buiten de religie staand (bijvoorbeeld politiek geëngageerd) machtig persoon om de religie te misbruiken. Men hoeft tegenwoordig de krant maar open te doen om hiervan voorbeelden te kunnen vinden.

Boeiend hieromtrent zou de vraag kunnen zijn naar wat de toekomst van de religie is in onze huidige maatschappij? Wat zijn de risico’s maar ook de voordelen die aan religie verbonden zijn? Wat is de invloed van een – eigen of andere – religie op de gelovige en de niet- of andersgelovige? Is een ‘multi-religieuze’ samenleving mogelijk waarbij mutueel respect een sleutelwoord is? En – en dit is misschien wel de kern van deze hele discussie – wat is nu eigenlijk geloof?